Hiểu về trái phiếu và đầu tư trái phiếu
Gần đây trên baodautu có đăng bài về việc các ngân hàng vẫn mập mờ chào bán trái phiếu lách cửa huy động vốn, khiến nhiều khách hàng lầm tưởng trái phiếu cũng là một gói tiết kiệm của ngân hàng. Vậy trái phiếu là gì? Trái phiếu có phải tiết kiệm ngân hàng không? Trái phiếu khác với cổ phiếu ra sao? Hãy cùng VonHoa tìm hiểu trong bài viết này.
MỤC LỤC BÀI VIẾT
Trái phiếu là gì?
Trái phiếu là một loại chứng khoán chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong một thời gian xác định và với một khoản lợi tức quy định. Người phát hành có thể là doanh nghiệp (trái phiếu trong trường hợp này được gọi là trái phiếu doanh nghiệp), một tổ chức chính quyền như Kho bạc Nhà nước (trong trường hợp này gọi là trái phiếu kho bạc), chính quyền (trong trường hợp này gọi là công trái hoặc trái phiếu chính phủ).
Người mua trái phiếu, hay trái chủ, có thể là cá nhân hoặc doanh nghiệp hoặc chính phủ. Tên của trái chủ có thể được ghi trên trái phiếu (trường hợp này gọi là trái phiếu ghi danh) hoặc không được ghi (trái phiếu vô danh). Trái chủ là người cho nhà phát hành vay và họ không chịu bất cứ trách nhiệm nào về kết quả sử dụng vốn vay của người vay. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán theo các cam kết nợ được xác định trong hợp đồng vay. (Theo Wiki).
Trái phiếu có đặc điểm gì?
- Nguồn thu nhập của trái phiếu chính là tiền lãi. Đây là khoản thu cố định mà không dựa vào tình hình kinh doanh của đơn vị phát hành trái phiếu.
- Trái phiếu được cho là chứng khoán nợ. Vì vậy khi đơn vị phát hành trái phiếu có thể bị giải thể hoặc phá sản thì phải có nghĩa vụ thanh toán cho những nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu trước, sau đó mới chia cho các cổ đông trong công ty.
- Người sở hữu trái phiếu sẽ không phải chịu bất cứ trách nhiệm nào về việc sử dụng vốn vay như thế nào của doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải thanh toán đầy đủ theo hợp đồng vay.
Trái phiếu có phải gói tiết kiệm của ngân hàng không?
Câu trả lời tất nhiên là KHÔNG. Như định nghĩa ở trên, trái phiếu là một loại chứng khoán, và nó hoàn toàn không phải một sản phẩm tiết kiệm của ngân hàng.
Theo luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật Anvi, thời gian qua, nhiều ngân hàng chào bán trái phiếu cho nhà đầu tư, nhưng lại mập mờ giữa hình thức mua trái phiếu và gửi tiết kiệm. Do kiến thức tài chính hạn chế, nhiều người khi đi gửi tiền đã đặt bút ký hợp đồng mua trái phiếu vì nhầm tưởng đây là một hình thức gửi tiết kiệm.
Có bao nhiêu loại trái phiếu?
Có rất nhiều cách thức và đặc điểm để phân loại trái phiếu, trong đó phân loại theo chủ thể phát hành là một trong những cách phân loại phổ biến nhất, bao gồm:
- Trái phiếu ngân hàng: Các tổ chức tài chính, ngân hàng phát hành trái phiếu nhằm tăng thêm vốn để hoạt động.
- Trái phiếu chính phủ: Chính phủ phát hành trái phiếu để đáp ứng được nhu cầu chi tiêu. Ngoài ra còn có mục đích để huy động số tiền nhàn rỗi của dân, tổ chức kinh tế – xã hội. Trái phiếu của Chính phủ được xem là có uy tín và ít rủi ro nhất trên thị trường.
- Trái phiếu doanh nghiệp: Đây là các trái phiếu được các doanh nghiệp, công ty phát hành ra để tăng vốn hoạt động cho doanh nghiệp. Trái phiếu của doanh nghiệp có rất nhiều loại và vô cùng đa dạng.
Ngoài ra còn một số cách phân loại khác như phân loại theo lợi tức, tính chất trái phiếu, mức độ đảm bảo thanh toán, hình thức.
- Theo lợi tức trái phiếu: Trái phiếu có lãi suất cố định, trái phiếu có lãi suất biến đổi (gọi là lãi suất thả nổi), trái phiếu có lãi suất bằng không.
- Theo hình thức trái phiếu: Trái phiếu ghi danh và trái phiếu vô danh.
- Theo tính chất trái phiếu: Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu, trái phiếu có thể mua lại, trái phiếu có thể chuyển đổi.
- Theo mức độ đảm bảo thanh toán: Trái phiếu đảm bảo, trái phiếu không đảm bảo.
Trái phiếu khác cổ phiếu ở những điểm gì?
Về bản chất
- Cổ phiếu là chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ ghi nhận quyền sở hữu đối với một phần vốn điều lệ công ty.
- Trái phiếu là chứng chỉ ghi nhận nợ của tổ chức phát hành và quyền sở hữu đối với một phần vốn vay của chủ sở hữu.
Về chủ thể có thẩm quyền phát hành
- Đối với cổ phiếu: chỉ có Công ty cổ phần có quyền phát hành cả cổ phiếu. Công ty trách nhiệm hữu hạn không có quyền phát hành cổ phiếu.
- Đối với trái phiếu: công ty cổ phần và công ty trách nhiệm hữu hạn đều có quyền phát hành trái phiếu.
Tư cách chủ sỡ hữu
- Cổ phiếu: Người sở hữu cổ phiếu được gọi là cổ đông của công ty cổ phần
- Trái phiếu: Người sở hữu trái phiếu không phải là thành viên hay cổ đông của công ty, họ trở thành chủ nợ của công ty.
Quyền của chủ sở hữu
- Đối với Cổ phiếu: Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần trở thành cổ đông của công ty và tùy thuộc vào loại cổ phần họ nắm giữ, họ có những quyền khác nhau trong công ty. Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần được chia lợi nhuận (hay còn gọi là cổ tức), tuy nhiên lợi nhuận này không ổn định mà phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. Họ có quyền tham gia vào việc quản lý và điều hành hoạt động của công ty, tham gia biểu quyết các vấn đề của công ty, trừ cổ đông ưu đãi cổ tức và cổ đông ưu đãi hoàn lại không được dự họp Đại hội đồng cổ đông và biểu quyết các vấn đề của công ty.
- Đối với Trái phiếu: Người sở hữu trái phiếu do công ty phát hành được trả lãi định kì, lãi suất ổn định, không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty.
Thời gian sở hữu
- Cổ phiếu: Không có thời hạn cụ thể, nó phụ thuộc vào ý chí và quyết định của chủ sở hữu cổ phiếu.
- Trái phiếu: Có một thời hạn nhất định được ghi trong trái phiếu.
Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp có lợi ích gì?
Khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, khách hàng sẽ có những lợi ích sau:
- Nhận được số tiền lãi hàng tháng cao hơn lãi tiết kiệm.
- Mức độ rủi ro thấp hơn so với sở hữu cổ phiếu, do trái chủ sẽ được ưu tiên thanh toán nợ trước cổ đông khi công ty đi đến giải thể hoặc phá sản.
- Dễ dàng trao đổi qua lại với mức lãi suất thực nhận trong thời gian đầu tư.
- Có thể sử dụng lãi suất định kỳ để tái đầu tư.
Đầu tư trái phiếu có rủi ro không?
Rất nhiều khách hàng và nhà đầu tư lầm tưởng rằng trái phiếu doanh nghiệp là sản phẩm không có rủi ro. Khi nghe tới hai từ “đầu tư” ở bất cứ đâu, hãy luôn tâm niệm rằng hai từ này gắn với hai từ khác, đó là “rủi ro”. Vụ việc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) đã cho nhà đầu tư thấy khác biệt rõ rệt của đầu tư trái phiếu và gửi tiết kiệm ngân hàng. Với SCB, ngay sau khi tin đồn lan truyền, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra các tuyên bố mạnh mẽ, rằng quyền lợi người gửi tiền được Ngân hàng Nhà nước bảo đảm trong mọi trường hợp. SCB đã ổn định tình hình trở lại trong vòng một tuần.
Trong khi đó, với trái phiếu An Đông (thuộc Vạn Thịnh Phát) cũng như Tân Hoàng Minh trước đó, việc giải quyết quyền lợi cho nhà đầu tư không thể một sớm một chiều.
Với các hình thức mang tiền cho doanh nghiệp vay bằng hợp đồng hợp tác đầu tư, hợp đồng vay vốn, rủi ro càng cao hơn nhiều. Theo luật sư Trương Thanh Đức, hình thức ủy thác đầu tư, cho doanh nghiệp vay vốn không vi phạm pháp luật, nhưng tiềm ẩn rủi ro rất lớn cho nhà đầu tư. Hình thức đầu tư này đáp ứng được nhu cầu của một bộ phận nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao, song nhà đầu tư cũng phải xác định bị mất trắng nếu doanh nghiệp phá sản.
Kết luận
Đầu tư luôn luôn đi kèm với rủi ro, đặc biệt ở những mảng thị trường cho lợi nhuận cao. Vì vậy, việc trau đồi hiểu biết về tài chính và đầu tư là việc cần thiết đối với bất kỳ nhà đầu tư nào để giảm thiểu rủi ro, tránh bị “tiền mất tật mang”. Chúng ta phải luôn luôn chịu trách nhiệm với mọi hành động của chính mình trước khi đổ lỗi cho một ai khác ngoài kia.
Tổng hợp Wiki, Baodautu, Timo, VnDirect, LuatViet