Bong bóng DotCom: Nguyên nhân và Phòng tránh

Bong bóng thị trường chứng khoán gây ra bởi sự đầu cơ vào dotcom hay các doanh nghiệp dựa trên nền tảng internet từ năm 1995 đến năm 2000.

Bong bóng Dotcom là gì?

Bong bóng dotcom là bong bóng thị trường chứng khoán gây ra bởi sự đầu cơ vào dotcom hay các doanh nghiệp dựa trên nền tảng internet từ năm 1995 đến năm 2000. Các công ty phần lớn là những doanh nghiệp có tên miền “.com” trên địa chỉ internet của họ.

Nguồn gốc của bong bóng dotcom bắt nguồn từ sự ra mắt của World Wide Web vào năm 1989, kéo theo sự ra đời của hàng loạt các công ty khởi nghiệp dựa trên internet và công nghệ thông tin trong những năm 1990 và đà tăng trưởng vào cuối thập kỷ. Thời kỳ này đánh dấu sự xuất hiện của việc sử dụng rộng rãi và áp dụng internet thông qua mua sắm trực tuyến, truyền thông và tin tức.

Hiểu về Bong bóng Dotcom

Bong bóng dotcom cũng liên quan đến chỉ số NASDAQ Composite, chỉ số này tăng 582% từ 751.49 lên 5 132.52 từ tháng 01/1995 đến tháng 03/2000. Chỉ số NASDAQ đã giảm 75% từ tháng 03/2000 đến tháng 10/2002, xóa hầu hết mức tăng kể từ khi bong bóng bắt đầu.

Một số tổ chức trực tuyến và công nghệ đã tuyên bố phá sản và phải đối mặt với việc thanh lý – cụ thể là Pets.co., Webvan, 360Networks, Boo.com, eToys… Tuy nhiên, các công ty dựa trên nền tảng internet khác gặp nhiều khó khăn nhưng vẫn vật lộn để tồn tại và trở thành những gã khổng lồ ngày nay, đáng chú ý nhất là Microsoft, Amazon, eBay , Qualcomm Cisco.

Giá cổ phiếu của các công ty internet tăng nhanh và cao hơn nhiều so với các công ty cùng ngành trong lĩnh vực thực do phần lớn nguyên nhân từ đầu cơ gây ra bởi sự hào hứng quá mức của thời đại internet mới. Kết quả, nó dẫn đến việc định giá quá cao trên toàn thị trường đối với các công ty internet so với giá trị nội tại của họ.

Sự đổ vỡ của bong bóng đã khiến thị trường hoảng loạn thông qua việc bán tháo hàng loạt cổ phiếu của công ty dotcom, khiến giá trị cổ phiếu tiếp tục đi xuống và đến năm 2002, thiệt hại của các nhà đầu tư ước tính khoảng 5 nghìn tỷ USD.

Đặc điểm của Kỷ nguyên Dotcom

Sự điên cuồng mua cổ phiếu internet vô cùng mạnh mẽ, khi nhiều công ty dựa trên internet, được gọi là dotcom, bắt đầu thành lập. Bởi vì họ khởi nghiệp ở trong một ngành tăng trưởng khá cao, nên họ cần tài trợ. Nguồn vốn chủ yếu đến từ các công ty đầu tư mạo hiểm. Người cho vay và các nhà đầu tư cá nhân cũng theo sau.

Thay vì tập trung vào phân tích cơ bản liên quan đến việc nghiên cứu tiềm năng tạo doanh thu của công ty và kế hoạch kinh doanh, phân tích ngành, phân tích xu hướng thị trường và tỷ lệ P/E, nhiều nhà đầu tư lại tập trung vào các số liệu sai lầm, chẳng hạn như tăng trưởng lưu lượng truy cập vào trang web của các công ty khởi nghiệp.

Hầu hết các công ty khởi nghiệp đã không áp dụng những mô hình kinh doanh khả thi, chẳng hạn như tạo dòng tiền. Do đó, chúng được định giá quá cao và có tính đầu cơ cao. Đỉnh điểm là bong bóng phát triển nhanh chóng trong vài năm sau đó.

Những công ty này bị định giá quá cao và giá cổ phiếu tiếp tục tăng do nhu cầu quá lớn. Do đó, bong bóng vỡ là điều không thể tránh khỏi và dẫn đến sự sụp đổ của thị trường, điều này dễ thấy hơn trên Sàn giao dịch chứng khoán NASDAQ.

Vụ vỡ bong bóng dotcom là một sự kiện gây sốc dẫn đến việc bán tháo nhiều cổ phiếu lớn, khi nhu cầu suy giảm và các hạn chế về tài chính mạo hiểm đã làm tăng tốc độ suy thoái. Sự kiện này cũng dẫn đến việc sa thải hàng loạt nhân sự trong lĩnh vực công nghệ, vì đó là điều không thể tránh khỏi.

Bong bóng dotcom bắt đầu sụp đổ vào năm 1999 và mùa thu kéo dài từ tháng 03/2000 cho đến năm 2002. Một số công ty công nghệ tiến hành IPO trong thời kỳ này đã tuyên bố phá sản hoặc bị mua lại bởi các công ty khác. Cổ phiếu ngành này bị giảm xuống thấp đến mức không chuyên gia nào dự đoán trước được.

Nguyên nhân của Bong bóng Dotcom

Nguyên nhân của bong bóng dotcom có thể do các yếu tố sau:

Sự đánh giá quá cao các công ty Dotcom

Hầu hết các công ty công nghệ và internet tổ chức IPO trong thời kỳ dotcom đều được định giá quá cao do nhu cầu ngày càng tăng và thiếu các mô hình định giá vững chắc. Hệ số nhân cao được sử dụng để định giá các công ty công nghệ, dẫn đến các giá trị phi thực tế do quá lạc quan.

Các nhà phân tích đã không tập trung vào phân tích cơ bản của các doanh nghiệp này và khả năng tạo doanh thu bị bỏ qua, vì trọng tâm là số liệu lưu lượng truy cập trang web mà không có giá trị gia tăng. Nghiên cứu được thực hiện cho thấy hơn 40% công ty dotcom đã định giá quá cao thông qua nghiên cứu tỷ số P/E.

Nguồn vốn đầu tư mạo hiểm dồi dào

Tiền đổ vào các công ty khởi nghiệp công nghệ và internet của các nhà đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư khác là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bong bóng dotcom. Ngoài ra, nguồn vốn dồi dào có được thông qua lãi suất rất thấp khiến chúng dễ dàng tiếp cận. Cùng với việc ít rào cản hơn trong việc giành vốn cho các công ty internet đã dẫn đến đầu tư ồ ạt vào lĩnh vực này, khiến bong bóng càng mở rộng hơn nữa.

Truyền thông điên cuồng

Các công ty truyền thông khuyến khích mọi người đầu tư vào các cổ phiếu công nghệ rủi ro với những kỳ vọng quá lạc quan về lợi nhuận trong tương lai và câu thần chú “kiếm tiền nhanh”. Các ấn phẩm kinh doanh – chẳng hạn như The Wall Street Journal, Forbes, Bloomberg và nhiều ấn phẩm phân tích đầu tư – đã thúc đẩy nhu cầu thông qua các phương tiện truyền thông của họ đổ thêm dầu vào lửa và làm bong bóng thêm căng thẳng. Bài phát biểu của Alan Greenspan về “sự phóng đại phi lý trí” vào tháng 12/1996 cũng tạo động lực cho sự phát triển và bùng nổ công nghệ.

Cách phòng tránh bong bóng Dotcom

Một số biện pháp dưới đây có thể giúp bạn phòng – tránh một bong bóng dotcom khác:

Thẩm định thích hợp

Đầu tư vào các công ty khởi nghiệp mới và các công ty công nghệ tương tự chỉ nên được xem xét sau khi thực hiện những thẩm định thích hợp, bao gồm việc xem xét kỹ hơn các động lực cơ bản về giá trị của công ty, chẳng hạn như việc tạo dòng tiền và các mô hình kinh doanh hợp lý. Tiềm năng dài hạn của một cổ phiếu cần được phân tích đúng đắn, vì sự tập trung trong ngắn hạn sẽ dễ dẫn đến việc hình thành một bong bóng khác.

Loại bỏ “đầu tư kỳ vọng”

Các nhà đầu tư nên loại bỏ các khoản đầu tư dựa trên tiềm năng phi thực tế vào các công ty chưa chứng minh được khả năng tạo dòng tiền và tính bền vững dài hạn tổng thể. Những kỳ vọng kiểu này dễ dẫn đến sự xuất hiện của bong bóng thông qua đầu cơ.

Tránh các công ty có hệ số beta cao

Trong thời kỳ bong bóng dot-com, hầu hết các cổ phiếu công nghệ đều công bố hệ số beta cao (lớn hơn 1), có nghĩa là mức giảm của chúng trong thời kỳ suy thoái sẽ nhiều hơn so với mức giảm trung bình của thị trường.

Hệ số beta cao báo hiệu một cổ phiếu có rủi ro cao trong thời điểm thị trường suy thoái. Vì điều ngược lại cũng đúng khi thị trường bùng nổ, các nhà đầu tư nên cảnh giác với sự hình thành bong bóng.

Hệ số beta là hệ số đo lường mức độ biến động hay còn gọi là thước đo rủi ro hệ thống của một chứng khoán hay một danh mục đầu tư trong tương quan với toàn bộ thị trường. Beta được sử dụng trong mô hình định giá tài sản vốn (CAPM) để tính toán tỷ suất sinh lời kỳ vọng của một tài sản dựa vào hệ số beta của nó và tỷ suất sinh lời trên thị trường.

Dotcom không phải là bong bóng duy nhất từng xảy ra trên thị trường tài chính. Trái lại, bong bóng tài chính thường xuyên xảy ra với các quy mô lớn nhỏ khác nhau và tầm ảnh hưởng cũng khác nhau. Bóng bóng hoa tulip Hà Lan từng diễn ra cách đây 4 thế kỷ là một minh chứng.

Theo Cor Finance Institute

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *